Namaz Kılmanın Mekruh Olduğu Vakitler Nelerdir?

Namaz Kılmanın Mekruh Olduğu Vakitler Nelerdir?

Mekruh vakitler nelerdir? Hangi vakitlerde namaz kılmak mekruhtur, namaz kılmanın mekruh olduğu vakitler hangileridir?
Farz namazlar için müstehap vakitler olduğu gibi, genel olarak namaz kılmanın mekruh olduğu vakitler de vardır. Bunların bir bölümünde hiçbir namaz kılınmaz, bir bölümünde ise yalnız nafile namaz kılınmaz, fakat kaza namazı kılınabilir.

Bir gün ve gecedeki mekruh vakitler beş tane olup bunlardan üçü, Ukbe İbn amir el-Cühenı (r.a)’in naklettiği şu hadiste zikredilir: “Üç vakit vardır ki, Rasulullah (s.a.s) bize, bu vakitlerde namaz kılmamızı ve ölülerimizi defnetmemizi yasakladı: Güneş doğduğu zaman yükselinceye kadar, güneş tepe noktasına geldiği zaman zevaline kadar, güneş batmaya meylettiği zaman.” [1] Diğer iki vakit de Ebu Saıd el-Hudrı (r.a)’den rivayet edilen şu hadiste bildirilir: “Rasulullah (s.a.s)’ın şöyle buyurduğunu duydum: “Sabah namazından sonra, güneş doğuncaya kadar namaz yoktur. İkindi namazından sonra güneş batıncaya kadar namaz yoktur.” [2] Bu iki vakitte namaz yasaklanmıştır.

MEKRUH VAKİTLER
Bu iki hadiste geçen beş mekruh vakti, iki grupta inceleyeceğiz.

Hiçbir Namazın Kılınamayacağı Üç Mekruh Vakit:
1. Güneşin doğmasından yükselmesine kadar olan zaman. Güneşin doğmasından yaklaşık 40-45 dakika sonra kerahet vakti çıkmış, bayram namazı veya kuşluk namazı kılma vakti girmiş bulunur.

2. Güneşin tam tepe noktasında olduğu zaman. Buna istiva vakti denir.

3. Güneşin sararmasından, yani gözleri kamaştırmaz bir hale gelmesinden, battığı zamana kadar geçen süre. Bu vakitte sadece, o günün ikindi namazının farzı kılınabilir.

Yukarıdaki bu üç kerahet vaktinde ne kazaya kalmış farz namaz, ne vitir gibi vacip namaz, ne de cenaze namazı kılınır. Daha önce okunmuş bir secde ayetinden dolayı tilavet secdesi de yapılamaz. Aksi halde bunların iadeleri gerekir. Yalnız nafile namaz mekruh olmakla birlikte geçerli olur ve iadesi gerekmez. Bir de kerahet vaktinde cenaze ve cemaat hazır bulununca, cenazeyi defin geciktirilmez.

İmam Şafiı’ye göre, Mekke’de nafile namaz için mekruh vakit yoktur. Orada nafile namaz, her zaman kılınabilir. Delil şu hadistir: “Ey Abdimenaf oğulları! Bu Beyt’i tavaf eden veya gündüz ve gece dilediği bir saatte namaz kılan kimseleri bundan men etmeyiniz.” [3] Hanefılere göre, bu hadis, kerahet vakitlerini belirleyen diğer hadislerle tahsis edilmiştir. Yani, bu hadisi “Beytullah’ta, kerahet vakti dışında namaz kılan” kaydı ile anlamak gerekir, demişlerdir.

Yalnız Nafile Namaz Kılmanın Mekruh Olduğu Vakitler:
1. İkinci fecrin doğmasından güneşin doğacağı zamana kadar olan süre içinde, sabah namazının sünneti dışında nafile namaz kılmak mekruhtur. Delil, İbn Ömer (r.a)’den nakledilen şu hadistir: “Sabah namazından önce ve sabah vakti girdikten sonra, sabah namazının iki rekat sünnetinden başka namaz yoktur.” [4]

Ancak ikinci fecirden güneşin doğacağı zamana kadar, kaza namazı kılınmasında bir sakınca bulunmaz.

Hanbelıler’e göre, İbn Ömer hadisi garıb olup, belirtilen süre içinde nafile namazı yasaklamada açık değildir. Bu yüzden, nafile namaz kılınmasında bir sakınca bulunmaz.

2. İkindi namazını kıldıktan sonra, güneş batıncaya kadar nafile namaz kılmak mekruhtur. Bu vakitte nafile namaz kılmanın yasaklandığını bildiren çeşitli hadisler nakledilmiştir.[5] Güneşin sararması (gurubu) halinde yalnız o günün ikindi namazının farzı kılınabilir, kaza namazı kılınamaz. Çünkü tam bir halde vacip olan bir ibadet, eksik olarak kaza edilemez. Kerahet vakti ibadetin eksik oluşuna sebeptir. Hz. aişe’den nakledilen bir hadiste şöyle buyurulur: “Güneş batmadan önce, ikindi namazının bir rekatına yetişen veya güneş doğmadan önce, sabah namazının bir rekatına yetişen kimse bu namazlara yetişmiş olur.” [6]Ancak Hanefılere göre, güneşe tapanlara benzeme sebebiyle, namaz sırasında güneşin doğuşu namazı bozar.

İkindi namazından sonra veya sabah namazı vaktinde nafile namaz kılma yasağının hikmeti, vakitteki bir anlamdan ötürü değildir. Bu vakitlerde farz ile meşgul olunması yüzündendir. Çünkü vaktin farzını kılmak, nafile kılmaktan daha faziletlidir. Ancak bu son iki vakitte, farz veya vacip bir namaz kılmak mekruh değildir. Cenaze namazı ve tilavet secdesi de mekruh olmaz. Bu iki vakitten birinde başlanmış olan bir nafile namaz, kerahetten dolayı bozulursa daha sonra kazası gerekir.

3. Akşam namazının farzından önce nafile namaz kılmak mekruhtur. Çünkü akşam namazını erken kılmanın gerekli olduğunu bildiren hadisler genel anlamlıdır. Seleme İbn Ekva hadisi bunlardan birisidir: “Rasulullah (s.a.s) güneş batıp karanlık perdesi arkasında kaybolduğu zaman akşam namazını kılardı.” [7] Ukbe İbn amir hadisi de şöyledir: “Akşam namazını yıldızların iç içe göründüğü zamana kadar geciktirmedikçe, ümmetim hayır üzeredir.” [8]

Şafiılerde meşhur olan görüşe göre, akşam namazından önce iki rekat nafile namaz kılmak müstehap, Hanbelıler’e göre ise caiz olup, sünnet değildir. Bu iki mezhep Hz. Peygamber (s.a.s)’in, akşam namazının farzından önce iki rekat nafile namaz kıldığını bildiren bazı rivayetlerin, akşam namazının acele kılınmasını bildiren hadislerin genel anlamını sınırladığı görüşündedir.[9]

4. Farz namaza durulmak üzere kamet getirilirken, nafile namaz kılmakla meşgul olmak mekruhtur. Delil, şu hadistir: “Namaza durulduğu zaman, farz namazdan başka bir namaz kılmak yoktur.” [10]

Ancak sabah namazının farzı için kamet getirildikten sonra, sünnetini kılmak caiz görülmüştür. Çünkü sabah namazının sünneti, kuvvetli bir sünnet olup, teşvik edilmiş ve Rasulullah (s.a.s) de bu namaza devam etmiştir. Hadiste şöyle buyurulmuştur: “Sabah namazının iki rekat sünneti dünyadan ve dünyada bulunan her şeyden daha hayırlıdır.” [11] “Hz. aişe de şöyle demiştir: “Hz. Peygamber, sabah namazının iki rekat sünnetine dikkat gösterdiği kadar hiç bir nafile namaza özen göstermemiştir.” [12]

Diğer yandan sabah namazının son rekatında imama yetişen kimse, farzı kaçırmaktan korkarsa, sünneti terk ederek imama uyar ve namazı cemaatle kılar.

Bunun gibi, tek başına namaz kılanın, farz namazın vakti dar olan durumlarda, nafile namazla meşgul olması da mekruh olur.

Hanefıler dışında çoğunluk fakihlere göre, cemaatle farz namaza durulduktan sonra nafile bir namaza başlamak mekruhtur. Bu namaz, ister farza bağlı vaktin sünneti olsun, isterse başka bir nafile olsun, hüküm değişmez. Dayandıkları delil, yukarıda verdiğimiz, “namaza durulduğu zaman, farz namazdan başka bir namaz yoktur” anlamındaki hadistir. İmam Malik ise bu konuda şöyle demiştir: “Farzın bir rekatını kaçırmaktan korkmayan kimse sabah namazının iki rekat sünnetini kılsın.” [13]

5. Cuma namazında, bayram günleri ve hac sırasında, imam hutbe okurken nafile namaz kılmak mekruhtur.

İmam hutbeye çıktığı andan itibaren cuma namazını kıldırıncaya kadar herhangi bir nafile namaz kılmakla meşgul olmak mekruhtur. Delil, Ebu Hureyre (r.a)’nin naklettiği şu hadistir: “Cuma günü imam hutbe okurken, arkadaşına “sus” dediğin zaman hata etmiş olursun.” [14] Şafiı ve Hanbelılere göre ise cuma namazının iftitah tekbirini kaçırma korkusu olmadıkça, imam hutbede iken yalnız hafif iki rekat tahiyyetü’l-mescit namazı kılınır.[15]

6. Bayram namazlarından önce ve sonra nafile namaz kılmak mekruhtur. Delil, İbn Abbas (r.a)’ın naklettiği şu hadistir: “Hz. Peygamber bayram günü iki rekat namaz kılardı. Bu namazdan önce ve sonra her hangi bir namaz kılmazdı.” [16] Bunun sebebi, o gün için en önemli olan namazı bırakıp, daha önemsiz olan nafile namazla meşgul olmamaktır. Ancak güneş yükseldikten sonra, imamdan başkasının nafile namaz kılmasında bir sakınca bulunmaz.

7. Arafat ve Müzdelife’de, birleştirilerek kılınan öğle ile ikindi ve akşamla yatsı namazı arasında nafile namaz kılınmaz.

Sabah namazı dışındaki bir namazın iftitah tekbirine, bu namaza tahsis edilen vakit içinde yetişmekle, bu namazın tamamı eda olur. Böyle bir farz namazı vaktinin sonuna bırakma bir özre dayansın veya dayanmasın hüküm değişmez.

Şafiı ve Malikıler’e göre, bir namazın bir rekatı iki secdesiyle birlikte vakit içinde kılınmışsa, bütün namaz eda edilmiş sayılır. Bir rekattan daha azı kılınmışsa bu namaz kaza olur.[17]

Güneş tam zeval vaktinde iken kılınacak bir farz veya vacip namaz fasit olur. Nafile namaz ise, mekruh olmakla birlikte sahihtir. Yalnız Ebu Yusuf’tan bir rivayete göre, cuma günü zeval vaktinde nafile namaz kılınması caizdir. Güneş batı cihetine meyledince, artık ittifakla kerahet vakti çıkmış bulunur.

Mekruh olan bir vakitte okunan bir secde ayetinden dolayı, o vakitte secde yapılabilir. Ancak bu secdeyi, kerahet vaktinden sonraya bırakmak daha faziletlidir. Yine kerahet vakitlerinden birinde hazırlanmış olan bir cenazenin namazı, o vakitte kılınabilir. Hatta bu namazı geciktirmeyip hemen kılmak daha faziletlidir. Hz. Peygamber (s.a.s) bir hadisinde şöyle buyurmuştur: “Ey Ali! Üç şeyi geciktirme. Vakti geldiği zaman namazı kılmayı, hazır olduğu zaman cenazeyi defnetmeyi, dengini bulduğun zaman kız çocuğunu evlendirmeyi.” [18]

Dipnotlar:
[1] Müslim Müsafirın, 293; Ebu Davud, Cenaiz, 51; Tirmizı, Cenaiz, 41; Mevakıt, 31, 34, Cenaiz, 89; İbn Mace, Cenaiz, 30; Darimı, Salat, 142; İbn Hanbel, IV, 152 [2] bk. Buharı, Mevakıt, 38, Tevhıd, 47; Ebu Davud, ilm, 13; Tirmizı, Cum’a, 2. [3] Kütüb-i Sitte, 5’ler rivayet etmiştir. bk. Nesaı, Salat, 41. [4] A. İbn Hanbel, II, 104; Zeylaı, Nasbu’r-Raye, I, 255 vd.; bk. Nesaı, Salat, 32. [5] Nesaı, Salat, 32. [6] Buharı, Mevakıt, 17; Nesaı, Mevakıt, 11; İbn Hanbel, II, 474 [7] Buharı, Bedü’l-Halk, 4; Müslim, Mesacid, 216; Ebu Davud, Salat, 3; Tirmızi. [8] Ebu Davud, Salat, 6; İbn Mace, Salat, 7 [9] bk. Şevkanı, age, II, 2 vd [10] Müslim, Salat, 710; Ebu Davud, Tatavvu’, 5; Tirmizı, Salat, H. No: 421; Nesaı, Salat, 866; İbn Mace, Salat, H. No: 1151; İbn Hanbel, II, 352, 531. [11] Müslim, Misafirın, 96, 97; Tirmizı, Salat, 190. [12] Buharı, Teheccüd, 27; Müslim, Misafirın, 94; Ebu Davud, Tatavvu’, 2; İbn Hanbel, VI, 43, 54, 170. [13] bk. Nevevı, Şerhu’l- Müslim, V, 221 vd; İbn Kudame, Muğnı, I, 456; Zühaylı, age, I, 532 [14] Buharı, Cum’a, 36; Müslim, Cum’a, 12; Ebu Davud, Salat, 229; Tirmizı, Cum’a, 16; Nesaı, Cum’a, 22, ıydeyn, 21. [15] bk. San’ani, Sübülü’s-Selam, II, 51, 67; Buharı, Teheccüd, 25. [16] Buharı, ıydeyn, 26, 8; Zekat, 21; İbn Hanbel, II, 180 [17] Şevkanı, age, III, 151; Şirazı, age, I, 54; Zühaylı, age, I, 516 vd; Şevkanı, age, III, 151 [18] Tirmizı, Salat, 13, Cenaiz, 73; İbn Hanbel, I, 105. Mekruh vakitlerle ilgili geniş bilgi için bk. İbnu’l-Humam, age, I, 166; İbn abidın, age, I, 349-351; Şürünbülalı, Merakı’l-Felah, s. 31; İbn Kudame, age, II, 116-119, 129, 135, 387; Zühaylı, I, 528 vd.

Kaynak: Prof. Dr. Hamdi Döndüren, Delilleriyle İslam İlmihali, Erkam Yayınları